Koniec grudnia to dla wielu przedsiębiorców czas nie tylko podsumowań i planowania nowego roku, ale również obowiązków księgowych – jednym z nich jest remanent, czyli spis z natury. Obowiązek ten dotyczy wszystkich, którzy prowadzą podatkową księgę przychodów i rozchodów (KPiR) i rozliczają się według skali podatkowej lub podatku liniowego. Dla ryczałtowców – dobra wiadomość – remanentu robić nie muszą.

Czym w praktyce jest remanent?

Remanent to po prostu fizyczna inwentaryzacja składników majątku firmy na dzień 31 grudnia. W skład spisu wchodzą m.in. towary handlowe, materiały (zarówno podstawowe, jak i pomocnicze), półprodukty, produkcja w toku, wyroby gotowe, braki i odpady. Warto też pamiętać o składnikach, które należą do firmy, ale znajdują się np. u kontrahenta – również one muszą być ujęte w spisie. Jeśli masz w firmie towary obce (np. towar przyjęty do magazynu w depozyt), wpisujesz je do remanentu wyłącznie informacyjnie – bez wyceny.

Czy remanent zawsze musi mieć jakąś wartość?

Nie. Jeśli przedsiębiorca nie ma już żadnych zapasów magazynowych, materiałów ani towarów – wciąż musi sporządzić tzw. remanent zerowy. To nie jest formalność – to oświadczenie o braku stanów magazynowych, które również trafia do KPiR. Brak remanentu (choćby zerowego) może skutkować zakwestionowaniem poprawności rocznego dochodu.

Jak wycenia się remanent?

Zgodnie z przepisami, wartości wpisane w spisie z natury muszą być rzetelne i realne. Towary i materiały zazwyczaj wycenia się według cen zakupu lub nabycia. Jeżeli są one zniszczone lub niepełnowartościowe – można zastosować cenę rynkową, o ile jest ona niższa od zakupu.

Półprodukty i wyroby gotowe wycenia się według kosztów wytworzenia – czyli wszystkich kosztów związanych z ich powstaniem (ale bez kosztów sprzedaży). Z kolei odpady – według wartości szacunkowej, z uwzględnieniem ich przydatności do dalszego wykorzystania.

Wartość remanentu wpisujemy w KPiR z datą 31 grudnia. Ta sama kwota stanie się remanentem początkowym na kolejny rok – bez konieczności jego ponownego fizycznego sporządzania 1 stycznia.

Jakie elementy formalne powinien zawierać spis?

Oprócz faktycznych danych magazynowych, remanent musi być kompletny formalnie. Wymagane są m.in.:

• data sporządzenia,

• nazwa firmy i dane właściciela,

• dokładny opis każdego składnika (nazwa, jednostka miary, ilość, cena jednostkowa i wartość),

• klauzula o zakończeniu spisu,

• podpis właściciela.

Od 2026 roku uproszczeniu ulega wymóg podpisów – wystarczy już tylko podpis właściciela firmy (bez konieczności podpisów osób sporządzających).

A co z wpływem remanentu na podatki?

Wartość remanentu wpływa bezpośrednio na wynik roczny, czyli dochód, który podlega opodatkowaniu. W uproszczeniu – jeśli remanent końcowy jest wyższy niż początkowy – powiększa dochód. Jeśli niższy – zmniejsza.

To samo dotyczy podstawy obliczania składki zdrowotnej, zarówno na skali, jak i podatku liniowym. Różnica w remanentach (dodatnia lub ujemna) będzie miała realny wpływ na to, ile finalnie zapłacimy do ZUS-u.

Podsumowując: remanent to obowiązek, który warto potraktować poważnie – nie tylko ze względu na przepisy, ale też dla własnej kontroli nad finansami firmy. Dobrze sporządzony spis z natury to nie tylko obowiązek wobec urzędu, ale też cenne narzędzie zarządcze.